بی متال رله اضافهبار چیست؟
بی متال چیست؟
آیا قطعات بی متال را میشناسید؟
چگونه باید با بی متال کار کرد؟
از بی متال کجا استفاده میشود؟
مزایا و معایب بی متال چیست؟
بی متال (Bimetallic Thermal Overload Relay) یک رلهٔ اضافهبار است که وظیفهٔ آن جلوگیری از داغ شدن زیاد موتور است. بهطورکلی رلههای اضافهبار، مدارشکنها و همچنین فیوزها باعث ایمنی کار موتور میشوند. رلهٔ اضافهبار از موتور محافظت میکند، ولی کاربرد فیوز در محافظت از مدار است همچنین تفاوتی در عملکرد آنها نیز وجود دارد.
کارایی فیوزها و مدار شکنها در تشخیص جریان اضافهبار و قطع آن جریان است اما بی متال برای جلوگیری از گرم شدن بیشازاندازهٔ استاندارد موتور الکتریکی استفاده میشود. باید دانست که حتی رله اضافهبار توانایی این را دارد که بدون قطع کردن مدار شکن، موتور را خاموش کند.
اساس کار این رلهٔ حرارتی اختلاف ضریب انبساط طولی دو فلز است که در ساختار آن استفادهشدهاند. با عبور جریان از بی متال، دو فلز استفادهشده در ساختار آن گرم شده و درنتیجه باعث افزایش طول آنها میشود. به دلیل اینکه ضریب انبساط طولی یکی از فلزات از دیگری بیشتر است، هر دو فلز به سمت فلزی که ضریب انبساط طولی کمتری دارد خم میشوند.
پس از پروسهٔ شرح دادهشده مسیر عبوری جریان کنتاکتها بازشده و به قطعی مدار میانجامد. از این طریق یک وسیلهٔ مهم و درعینحال ساده، جلوی آسیب شدید به مدار را میگیرد. بیمتالها در انواع بیمتال تک فاز و بیمتال سه فاز به بازار ارائهشدهاند.
در این مقاله با قطعات و طرز کار، بیمتال تک فاز و سه فاز، کاربرد، دلایل قطع فرمان بیمتال و همچنین مزایا و معایب بیمتال آشنا میشویم.
[toc]
معرفی قطعات بی متال
تیغههای اتصال به کنتاکتور
ترمینالهای اتصال به موتور
ترمینال مشترک مدار فرمان
پیچ تنظیمکنندهٔ جریان
ترمینالهای باز و بستهٔ مدار فرمان
پیچ تغییر وضعیت
دکمهٔ برگشت وضعیت
معرفی قطعات بی متالطرز کار بی متال
بیمتالها شامل سه عدد تیغه هستند که سیمهای جریان چند حلقهای به دور این سهتیغه پیچیده شدهاند. اگر جریانهای اضافهبار در مدار تشخیص داده شوند باعث گرم شدن رساناها شده و حرارت منتقلشده به بی متال باعث خم شدن تیغهها میشود. درنتیجهٔ اتفاقات بیمتال به اهرم فشار وارد میکند و با جابهجایی اهرم، یک سوئیچ کوچک که دارای کنتاکت های تبدیل باز و بسته است، با تغییر وضعیت خود باعث قطع شدن مدار فرمان را میشود.
رلههای اضافهبار یا همان بی متالها قابلیت تنظیم شدن دارند و میتوان آنها را به شکلی تنظیم کرد که هنگام بروز جریانهای بین ۱/۵ تا ۱۰ که برابر جریان نامی موتورها است نقش قطع کننده داشته باشند.
شمارههای ۹۶ – ۹۵ نشاندهندهٔ کانتکت های بسته در بیمتال هستند و کانتکتهای بازهم معمولاً با شماره ۹۸ – ۹۷ مشخصشدهاند. تعدادی از رلههای بیمتال هر دو حالت دستی و خودکار رادارند که در صورت فعال بودن حالت دستی همانطور که از نام آن برمیآید، برای بازگرداندن آن به حالت اولیه باید بهصورت دستی کلید reset را فشرد ولی در حالت خودکار پس از یک مدتی این عمل با عملکرد خود دستگاه اتفاق میافتد.
شما میتوانید با مطالعه مقالههای کلید حافظ جان سه فاز پوش باتن اطلاعات مفیدی در رابطه با این قطعات به دست آورید.
[toc]
طرز کار بی متالبی متال سه فاز
یک بی متال سه فاز از سه پل قدرت و دو کنتاکت فرمان باز و بسته تشکیلشده است. وظیفهٔ پلهای قدرت این است که جریان مصرفکننده را از خود عبور دهند و کنتاکتهای فرمان در صورت بروز اضافهبار، فرمانهای موردنیاز را به موتور صادر کنند.
بی متال سه فازبی متال تک فاز
بی متالهای تک فاز همان خصوصیات بیمتالهای سه فاز را داشته و برای حفاظت موتورهای تک فاز متناوب مورداستفاده قرار میگیرند. لازم به ذکر است حتی برای موتورهای تک فاز نیز میتوان با چند حرکت ساده هنگام نصب، از بیمتال سه فاز استفاده کرد. جهت خرید تابلو برق در تهران میتوانید به سایت پرشین تکنیک مراجعه کنید.
بی متال تک فاز
کاربرد بی متل
این وسیله برای حفاظت از موتور و مدار مورداستفاده قرار میگیرد.
میتوان از بی متال برای تشخیص وجود بار اضافه و همینطور شرایط بروز خطا استفاده کرد.
این نوع رله مانند الکترونیک حالتجامد (کاملاً از اجزای جامد ساختهشده و جابهجایی بار در بستر مواد جامد انجام میگیرد) وارد دستگاههای ریزپردازنده شده است.
رلهٔ اضافهبار هنگام بروز جریان نامتعارف فعالیت دستگاه را متوقف میکند.
برای ملموستر شدن موارد استفادهٔ بی متال باید اشاره کرد که در صنایع مخابرات، نفت، سیمان و همینطور تابلوهای برق از این رلههای حرارتی استفاده میشود.
قطع فرمان بی متال
قطع شدن فرمان بی متال که در اصطلاح به آن تریپ میگویند باعث اختلال و یا قطع کار بیمتال میشود و میتواند به دلایل زیر اتفاق بیافتد:
بار اضافه روی موتور
بروز خطای دو فاز به علت قطع یکی از فازهای ورودی
بروز عدم تعادل در فازها که باعث افزایش درجهٔ حرارت میشود
مزایای بی متال
حساسیت بیمتال با افزایش جریان افزایش مییابد.
اگر اشکالی تشخیص داده شود، مدار فرمان از حرکت میایستد.
درصورتیکه جریان عبوری از مدار ده برابر جریان نامی شود، بیمتال در کمتر از دو ثانیه مدار را قطع میکند.
معایب بی متال
این قطعه نسبت به درجهٔ حرارت حساسیت داشته و چنانچه دمای هوای محیط بالا باشد باعث اختلال در عملکرد بیمتال میشود.
بی متالها توانایی حفاظت از اتصال کوتاه را ندارند.
جمع بندی
اهمیت واضح بی متالها یا رلههای حرارتی اضافهبار آنهم درنهایت سادگی ساختارشان نشاندهندهٔ پیشرفته و کاربردی بودن این قطعات است. همچنین قطعاتی با اینگونه کاربردها که بهشدت باعث محافظت از مدار و موتور میشوند. حتی باوجود معایب بسیار ناچیزی که دارند، صرفه بسیاری داشته و صنعت گران را به استفادهٔ از انواع پیشرفته و بهروز آنها ترغیب میکند.